Rudy Coddens, Tom Meeuws, Philippe De Coene en Bieke Verlinden
Opvang Oekraïense vluchtelingen: tegenover al die gedrevenheid, zien we jammer genoeg ook de politieke profileringsdrang
Deze opinie verscheen op Knack.be
Sociaal en rechtvaardig. Dat zijn de beslissingen die werden genomen over het statuut en de ondersteuning van Oekraïense oorlogsvluchtelingen in ons land. Nu moet onze politieke energie ingezet worden om die besluiten goed uit te voeren. En niet om oeverloos te vergelijken, verongelijken of om het leefloon te vervangen door 'zakgeld'. Heb vertrouwen in onze steden en gemeenten. Zij kunnen dit.
Honderdduizenden gezinnen, vaak met kinderen, zijn op de vlucht voor het brute oorlogsgeweld van Poetin en zijn troepen. Die mensen proberen hun eigen leven en dat van hun geliefden te beschermen en er is maar één veilige kant die ze uit kunnen: naar Europa, naar ons. Alleen door samen te werken kunnen we de miljoenen mensen op de vlucht bijstaan in hun zoektocht naar bescherming en veiligheid. Dat moeten we doen, en dat willen we doen. De solidariteit in ons land en onze buurlanden is gigantisch. Iedereen leeft mee, iedereen doet zijn deel. Dat is mooi, dat is wie wij zijn.
De uitdagingen dat dit met zich meebrengt zijn echter niet makkelijk. We weten op dit moment meer niet dan wel. Gerichte beslissingen nemen in die onzekerheid is geen evidentie, maar keuzes moeten gemaakt worden. De prognose is dat zo'n 200.000 vluchtelingen zullen aankloppen voor een veilig onderkomen. Daarvoor zal elk beleidsniveau boven zichzelf moeten uitstijgen. Laat er geen twijfel over bestaan: we zullen het doen, whatever it takes.
Gelukkig zijn een aantal belangrijke hordes al genomen. De Europese beslissing om Oekraïense oorlogsvluchtelingen het statuut van 'tijdelijk ontheemde' te geven, haalt hen uit de klassieke asielprocedure. Daardoor krijgen Oekraïners een zogenaamde A-kaart wanneer ze zich in ons land laten registreren. Met dat statuut komen een aantal voordelen, maar er zijn ook een aantal voorwaarden aan verbonden. De A-kaart garandeert het recht op een leefloon, gezinsbijslag en de mogelijkheid om te werken. Voor die registratie en een eventuele eerste crisis-opvangplaats is het federale niveau bevoegd. Er werd in sneltempo een registratiecentrum opgericht waar 5.000 mensen per dag geregistreerd kunnen worden, sinds kort ook na digitale afspraak.
Daarna begint de zoektocht naar een dak boven het hoofd. Huisvesting is een cruciale voorwaarde voor een goede opvang en enkel met de liefdadigheid van mensen zullen we er niet komen. Steden en gemeenten zijn dan ook volop bezig opvangplaatsen te voorzien terwijl van onze gewesten wordt verwacht dat ze voor collectieve opvang zorgen. Dat komt uiteraard niet zonder een kost. Oekraïners kunnen gebruik maken van het leefloon om daarvoor een correcte vergoeding te betalen en om in hun andere basisnoden te voorzien. Zoals andere mensen met een leefloon. Niet minder, maar ook niet meer. Onze OCMW's en sociale werkers zullen een centrale rol spelen om dat in goede banen te leiden. Extra middelen en mensen zijn nodig om dit te kunnen bolwerken. De federale regering heeft daarom beslist dat gemeenten meer krijgen dan de leeflonen die ze uitkeren. Ze krijgen vier maanden lang een vergoeding van 35 procent van het leefloon, daarna 25 procent. Ook Vlaanderen liet al weten tussen te komen met een financiële vergoeding per opvangplaats die wordt gecreëerd.
Tegenover al die gedrevenheid, zien we jammer genoeg ook de politieke profileringsdrang van sommigen, op zoek naar wat goedkoop zieltjesgewin. Zo zijn voorstellen als een nieuw statuut voor Oekraïense oorlogsvluchtelingen en het vervangen van een leefloon door zakgeld al de revue gepasseerd. Dat getuigt in de eerste plaats van weinig kennis van zaken. Minister Lalieux merkte terecht op dat het haastige voorstel van bed, bad, brood én zakgeld duurder uitvalt dan te werken met het leefloon. Nog problematischer is het beeld dat sommigen bewust ophangen alsof iedereen zomaar een volledig leefloon én huisvesting zou krijgen en lokale besturen niet weten hoe ze hiermee moeten omgaan. Dat is manifest onjuist en bewust misleidend. De criteria voor een leefloon zijn in alle gemeenten hetzelfde want dit is wettelijk bepaald. OCMW's kennen het leefloon toe na een sociaal onderzoek. Voor iemand die tijdelijk ontheemd is zal er voor de eerste periode een beperkt sociaal onderzoek nodig zijn om meteen in te kunnen spelen op de basisnoden. Dan is er de tijd om samen met deze mensen op weg te gaan en te bekijken waar hun toekomstperspectief ligt en hoe wij kunnen bijdragen om hen daar zo snel mogelijk bij te helpen. Voor de Oekraïners die in een opvangstructuur terecht komen van Vlaanderen of via de gemeente zullen er huurbedragen en kosten worden afgesproken die van het leefloon zullen betaald kunnen worden.
Laat ons daar dus geen politieke energie meer aan besteden. Waar we nu nood aan hebben, is vertrouwen in en ondersteuning van onze lokale besturen en OCMW's. Zij hebben tonnen ervaring en weten hoe dit aan te pakken en onze solidariteit goed en correct te organiseren. Zij zullen maatwerk leveren en zorgen dat iedereen krijgt waar hij recht op heeft, en een correcte bijdrage levert voor wat daar tegenover staat. Zoals ze dat altijd doen. Profileringsdrang is dan ook ongepast en contraproductief in het dossier van de steun voor Oekraïense oorlogsvluchtelingen.
Philippe De Coene is Kortrijks Schepen Voor Vooruit van Sociale Vooruitgang, Armoedebestrijding en Onroerend Erfgoed.
Bieke Verlinden is Leuvens Schepen voor Vooruit van zorg en welzijn, wijkwerking en begraafplaatsen Voorzitter bijzonder comité en Zorg Leuven.
Tom Meeuws is Antwerps Schepen voor Vooruit bevoegd voor sociale zaken, armoedebestrijding, samenlevingsopbouw, sociale economie, leefmilieu en erediensten. Voorzitter van het Bijzonder Comité voor de Sociale Diensten.
Rudy Coddens is Gents Schepen voor Vooruit bevoegd voor Sociaal beleid en Gezondheid en Zorg, Seniorenbeleid en Financiën.